آزمایش مدفوع؛ هرآنچه باید بدانید

بعضی مشکلات گوارشی مانند اسهال ممکن است خودبه‌خود رفع شوند، اما زمانی که این اتفاق رخ ندهد، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با استفاده از آزمایش‌هایی مانند آزمایش مدفوع سعی می‌کند علت اصلی علائمی مانند اسهال، شکم‌درد، حالت تهوع و استفراغ را تشخیص دهد. در این مقاله، درباره آزمایش کشت مدفوع و دلیل انجام آن توضیح می‌دهیم. پس تا انتهای مقاله همراهمان بمانید.

آزمایش مدفوع برای چیست؟

بیمار پس از انجام آزمایش باید نمونه مدفوع خود را تحویل آزمایشگاه دهد. در محیط آزمایشگاه باکتری‌های بیماری‌زای داخل مدفوع رشد می‌کنند تا نوع آنها مشخص شود. این باکتری‌ها ممکن است عامل عفونت‌های گوارشی و بیماری‌های روده‌ای مانند وبا، حصبه و اسهال خونی با علائمی مانند اسهال، وجود خون یا مخاط در مدفوع، درد شکم، حالت تهوع و استفراغ باشند. البته امروزه سایر آزمایش‌های سریع برای تشخیص بسیاری از این باکتری‌ها جایگزین آزمایش مدفوع شده‌اند.

این آزمایش‌ها همچنین بعضی ویروس‌های بیماری‌زا (مانند روتاویروس) و انگل‌ها (مانند ژیاردیا و آمیب) را تشخیص می‌دهند که در آزمایشگاه پس از انجام آزمایش کشت مدفوع رشد نمی‌کنند. در ضمن با توجه به تنوع فوق‌العاده زیاد باکتری‌های طبیعی موجود در مدفوع، ممکن است تشخیص عوامل بیماری‌زا سخت باشد.

از تست مدفوع همچنین می‌توان برای تشخیص بیماری‌های کولیت اولسراتیو، بیماری کرون و سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) استفاده کرد. اگر اسهال تا چند روز ادامه یابد، ممکن است از علائم این ۳ بیماری باشد.

علل رایج تجویز آزمایش کشت مدفوع

• درد یا گرفتگی شکم؛
• حالت تهوع؛
• بالاآوردن؛
• تب؛
• اسهالی که بیشتر از چند روز طول بکشد؛
• مشاهده خون یا مخاط در مدفوع.

اگر شرایط زیر را داشته باشید، نگرانی پزشک ممکن است بیشتر شود:

• سن بسیار کم یا زیادی دارید؛
• سیستم ایمنی بدنتان ضعیف است؛
• به کشوری خارجی سفر کرده‌اید؛
• غذا یا آب آلوده مصرف کرده‌اید؛
• علائمتان شدید است.

برای رهایی از عفونت یا جلوگیری از سایر مشکلات مانند از دست‌دادن بیش‌ازحد آب بدن، ممکن است پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کند.

برای آزمایش مدفوع باید ناشتا بود؟

پزشک یا مسئول آزمایشگاه با توجه به نوع آزمایش به شما خواهد گفت که باید ناشتا باشید یا رژیم غذایی خاصی را رعایت کنید. مثلا برای انجام آزمایش‌هایی که به‌دنبال خون در مدفوع می‌گردند و برای تشخیص سرطان روده بزرگ یا سایر مشکلات سیستم گوارشی به کار می‌روند، ۲ تا ۳ روز قبل از آزمایش نباید غذاهای خاصی بخورید از جمله گوشت قرمز یا خام، کلم بروکلی، کلم، طالبی، گل‌کلم، ترب کوهی، قارچ، زردک، تربچه، شلغم و کدوسبز. همچنین نباید مقدار زیادی مرکبات و ویتامین C (بیشتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در روز) یا داروهای خاصی مانند آسپرین و ایبوپروفن مصرف کنید.

نوعی آزمایش نیز وجود چربی بیش‌ازحد در مدفوع را بررسی و مشکلات هضم و جذب غذا را مشخص می‌کند. چند روز قبل از این آزمایش کشت مدفوع نیز باید از مصرف بعضی از چربی‌ها پرهیز کنید. مثلا مصرف کره و مایونز کم‌کالری ممکن است نتیجه آزمایش را تغییر دهد. همچنین پیشنهاد می‌شود قبل از آزمایش مدفوع از مصرف روغن معدنی یا روغن کرچک اجتناب کنید. فیبرهای خوراکی نیز ممکن است نتیجه آزمایش را تغییر دهند، پس پیش از آزمایش مصرف سبوس یا سایر غلات کامل را محدود کنید.

نحوه انجام آزمایش مدفوع

باید نمونه‌ای از مدفوع خود را در اختیار آزمایشگاه قرار دهید. نیازی به انجام این کار در آزمایشگاه نیست. به شما یک ظرف نمونه درپوش‌دار خواهند داد تا با خود به خانه ببرید. روی برچسب درپوش ظرف نام و تاریخ تولد شما نوشته شده است، در غیر این‌ صورت، خودتان باید این اطلاعات را روی آن بنویسید.

هنگام جمع‌آوری نمونه مدفوع این نکات را در نظر بگیرید:

• مدفوعتان نباید به توالت بخورد، چون میکروب‌هایی را به‌ خود می‌گیرد که برای بدن شما نیستند.
• ظرف نمونه را بیش از حد پر نکنید. برای آزمایش مدفوع فقط به مقداری از آن (به‌اندازه یک گردو) نیاز دارید. همچنین مطمئن شوید بخش‌هایی از مدفوع که خونی، آبکی یا لزج است، در ظرف قرار می‌گیرد.
• ادرار نباید با مدفوع قاتی شود. اگر نیاز است ادرار کنید، این کار را قبل از جمع‌آوری نمونه مدفوع انجام دهید.
• ظرف نمونه را در اسرع وقت به آزمایشگاه تحویل دهید. می‌توانید ظرف را در یخچال نگه دارید، اما مدت آن نباید بیشتر از ۲۴ ساعت شود.

اگر دارو مصرف می‌کنید، این مسئله را به پزشک خود اطلاع دهید چون شاید روی نتیجه آزمایش اثر بگذارد. همچنین اگر هر نوع داروی گیاهی، مکمل، ویتامین، داروهای غیرمجاز یا بدون نیاز به نسخه مصرف می‌کنید، پزشک باید مطلع باشد.

جواب آزمایش مدفوع چقدر طول می‌کشد؟

پس از آنکه مدفوع در محیط کشت قرار داده شد، ممکن است ۲ تا ۳ روز طول بکشد تا باکتری‌های داخل آن رشد کنند. سپس می‌توان این باکتری‌ها را جدا و زیر میکروسکوپ بررسی کرد تا شناسایی شوند.

آزمایش مدفوع کودک

اگر اسهال کودک چند روز طول بکشد، اسهال خونی داشته باشد یا اخیرا به کشوری خارجی سفر کرده‌ باشد، دکتر آزمایش مدفوع را پیشنهاد می‌دهد. پزشک به‌کمک این آزمایش علل بیماری کودک را تشخیص می‌دهد که ممکن است یکی از این باکتری‌ها باشد:

• شیگلا؛
• سالمونلا؛
• یرسینیا؛
• کامپیلوباکتر؛
• ای‌کلای.

اگر کودکتان اخیرا آنتی‌بیوتیک مصرف کرده است، به پزشک اطلاع دهید.

آزمایش خون مخفی در مدفوع

آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT) خونی را در مدفوع پیدا می‌کند که چشم غیرمسلح قادر به دیدن آن نیست. این خون ممکن است از هر بخشی از دستگاه گوارش، از مری گرفته تا راست‌روده و مقعد، باشد. گاهی که دهان، گلو یا بینی کودک خون‌ریزی دارد، ممکن است خون داخل مدفوع همان خون بلعیده‌شده باشد. پزشک ممکن است آزمایش خون مخفی در مدفوع را برای تشخیص موارد زیر تجویز کند:

• حساسیت یا التهاب؛
• خون‌ریزی در دستگاه گوارش؛
• پولیپ (توده‌های غیرعادی در غشاهای مخاطی مانند روده بزرگ)؛
• عفونت دستگاه گوارش که عامل آن باکتری، ویروس یا انگل است.

علت وجود خون در مدفوع چیست؟

• رشد خوش‌خیم (غیرسرطانی) و بدخیم (سرطانی) پولیپ‌های‌ روده بزرگ؛
• فیشر مقعدی (برش‌ها یا پارگی در پوشش مقعد)؛
• زخم‌های گوارشی؛
• بیماری کرون؛
• کولیت اولسراتیو؛
• ناهنجاری‌هایی در رگ‌های خونی روده بزرگ؛
• بیماری دیورتیکولی که علت آن بیرون‌زدگی‌های دیواره روده بزرگ است؛
• عفونت‌های روده‌ای که مسبب التهاب‌اند؛
• هموروئید (تورم رگ‌های خونی نزدیک سوراخ مقعد و قسمت پایین راست‌روده که ممکن است پاره و سبب خون‌ریزی شوند).

تفسیر آزمایش مدفوع

اگر نتایج آزمایش شما منفی است، یعنی باکتری در مدفوع شما پیدا نشده و عفونت ندارید. مثبت‌بودن آزمایش به این معناست که مدفوع شما به نوعی میکروب آلوده شده است. در چنین شرایطی درمان بستگی به نوع باکتری دارد. اکثر اوقات فقط یک نوع باکتری در مدفوع است، اما گاهی هم چندین عامل بیماری‌زا پیدا می‌شوند. آزمایشگاه نوع باکتری را به پزشک شما اطلاع خواهد داد تا او برای شما داروی مناسب تجویز کند.

rbc در آزمایش مدفوع

r.b.c در آزمایش مدفوع به‌معنای وجود سلول‌های قرمز خونی در مدفوع است. آزمایش FOBT که توضیح دادیم، حضور خون میکروسکوپی در مدفوع را مشخص می‌کند که علت آن ممکن است وجود مشکلی در سیستم گوارش بیمار باشد.

consistency در آزمایش مدفوع

consistency در نتیجه آزمایش کشت مدفوع به‌معنی میزان سفتی یا قوام مدفوع است. مدفوع در حالت طبیعی باید نرم و به‌رنگ قهوه‌ای باشد و به‌راحتی دفع شود. خشک و سفت‌بودن آن ممکن است نشانه یبوست باشد. بعضی اوقات تغییر در میزان سفتی مدفوع به‌علت نوع رژیم غذایی است و جای نگرانی ندارد، اما اگر این اختلال ادامه پیدا کرد، حتما آن را به پزشک اطلاع دهید.

آزمایش مدفوع سه نوبته چیست؟

این آزمایش به‌ویژه برای بیمارانی در نظر گرفته می‌شود که مشکوک به عفونت انگلی هستند. علائم عفونت انگلی عبارت‌اند از:

• اسهال حاد؛
• حالت تهوع؛
• درد و گرفتگی شکم؛
• خستگی؛
• کم‌کردن وزن.

آزمایش مدفوع سه نوبته احتمال تشخیص انگل را تا ۹۵درصد افزایش می‌دهد. این آزمایش برای شناسایی عفونت‌های انگلی مفید است، مانند:

• بلاستوسیستیس هومینیس؛
• دیانتامبا فرجیلیس؛
• ژیاردیا لامبلیا؛
• اندوليماکس نانا؛
• انتاموبا هیستولیتیکا.

چه زمان نتیجه آزمایش کشت مدفوع نگران‌کننده است؟

• وجود مقادیر زیادی از چربی در مدفوع ممکن است به‌علت بیماری‌هایی مانند التهاب پانکراس، بیماری سلیاک، فیبروز سیستیک یا اختلال‌های دیگری باشد که روی جذب چربی اثر می‌گذارند.
• وجود فیبرهای گوشت هضم‌نشده در مدفوع ممکن است به‌علت التهاب پانکراس باشد.
• کم‌بودن pH مدفوع ممکن است به‌علت جذب ضعیف کربوهیدرات یا چربی باشد. مدفوعی که pH زیادی دارد احتمالا نشانه التهاب در روده، سرطان یا استفاده از آنتی‌بیوتیک است.
• وجود خون در مدفوع ممکن است به‌علت خون‌ریزی در دستگاه گوارشی باشد.
• حضور سلول‌های سفید خون در مدفوع ممکن است به‌علت التهاب روده مانند کولیت اولسراتیو یا عفونت باکتریایی باشد.
• روتاویروس از دلایل رایج اسهال در کودکان است. اگر فرزند شما دچار اسهال است، متصدی آزمایشگاه در مدفوع دنبال این ویروس می‌گردد.
• وجود مقادیر زیادی از عوامل کاهنده در مدفوع ممکن است به‌معنای مشکل هضم بعضی از قندها باشد.
• وجود مقادیر اندکی از عوامل کاهنده ممکن است به‌علت بیماری سلیاک، فیبروز سیستیک یا سوءتغذیه باشد. همچنین مصرف داروهایی مانند کلشیسین یا قرص‌های ضدبارداری ممکن است باعث ایجاد این مشکل شود.

جمع‌بندی

آزمایش مدفوع ممکن است کمی خجالت‌آور به نظر برسد، اما انجام آن سخت نیست. نتیجه این آزمایش پس از چند روز مشخص می‌شود و به تأیید ابتلای فرد به عفونتی باکتریایی یا رد آن کمک خواهد کرد. گاهی اگر جواب آزمایش کشت مدفوع منفی باشد، نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتر است.

شما بگویید

تا حالا آزمایش مدفوع داده‌اید؟ نتیجه آزمایش چه بود؟ نظر خود را با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. همچنین اگر این مطلب برایتان مفید بود، می‌توانید آن را برای دوستان خود نیز ارسال کنید.

منابع دیگر: webmd، verywellhealth، kidshealth