کدام بیماری‌ها در زنان و مردان باعث نازایی می‌شوند؟
تغییر سبک زندگی و گسترش برخی بیماری‌ها درگذر زمان، مشکلات متعددی را برای انسان‌ها ایجاد کرده که یکی از آن‌ها اختلالات باروری است. ناباروری یا نازایی که هم در زنان و هم در مردان به وقوع می‌پیوندد، توانایی فرزند آوری را کاهش می‌دهد و روند پدر یا مادر شدن را با مشکل مواجه می‌سازد. ناباروری علل و عوامل مختلفی دارد و به دلیل این‌که علائم ظاهری زیادی از خود نشان نمی‌دهد، معمولاً تا زمانی که زوجین تلاش به بارداری نکنند قابل‌شناسایی و تشخیص نیست. در ادامه، برخی از بیماری‌هایی که باعث نازایی در زنان و مردان می‌شود، معرفی می‌گردد.
علل و عوامل ناباروری
برخلاف تصورات گذشته که ناباروری را ناشی از مشکلات زنان می‌دانست، امروزه مشخص‌شده که وجود اختلالات و بیماری‌ها در زن، مرد یا هردوی آن‌ها می‌تواند باعث نازایی شود. برخی از علل و دلایل این مشکل، مربوط به ناهنجاری‌های ژنتیکی و مادرزادی است و برخی دیگر با بیماری‌های ناشی از سبک زندگی غلط ارتباط دارد. در مجموع برای تشخیص و درمان ناباروری زوجین، ابتدا باید عامل آن در زن، مرد یا هر دو شناسایی گردد.
دلایل ناباروری در زنان
بیشتر مشکلات ناباروری در زنان مربوط به بالا رفتن سن، کاهش تعداد و کیفیت تخمک‌ها، بیماری‌های ارگان‌های تولید مثل (نظیر نقص‌های تخمدان، رحم، لوله‌های فالوپ) و… می‌باشد. گاهی تنها یکی از این عوامل باعث اختلال در باروری زن می‌شود؛ اما بسیاری اوقات می‌توان بیش از یک عامل را در زنان نازا مشاهده کرد. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:
کاهش کمیت و کیفیت تخمک‌ها
با بالا رفتن سن، به‌مرورزمان ذخیره تخمدان کاهش می‌یابد و علاوه بر آن کیفیت تخمک‌ها کم می‌شود. کم شدن تعداد تخمک‌ها که از نیمه ۳۰ سالگی و به‌ویژه پس از ۳۵ سالگی رخ می‌دهد، بارداری دشوارتر و دیرتری را به دنبال می‌آورد. همچنین افت کیفیت تخمک‌ها که با افزایش اختلالات کروموزومی در آن‌ها همراه است، خطر سقط‌جنین را افزایش می‌دهد.
اختلالات تخمک‌گذاری
بروز مشکل در تخمک‌گذاری زنان، به معنای تخمک‌گذاری دیربه‌دیر یا عدم تخمک‌گذاری است که شایع‌ترین علائم آن، قاعدگی نامنظم یا توقف پریود می‌باشد. حدود ۲۵ درصد از علل ناباروری زوجین به این عامل بستگی دارد. اختلالات تخمک‌گذاری ممکن است ناشی از بیماری‌هایی همچون سندرم تخمدان پلی کیستیک، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، نارسایی تخمدان، اختلال عملکرد هیپوتالاموس، بالا رفتن پرولاکتین و سایر مشکلات هورمونی باشد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
در میان علل ناباروری خانم‌ها، سندرم تخمدان پلی کیستیک به‌خودی‌خود یک عامل شایع به شمار می‌رود. این اختلال که به تنبلی تخمدان هم معروف است، با شدت کم یا زیاد در بسیاری از زنان رخ می‌دهد و از علائم و عوارض آن می‌توان به رشد غیرطبیعی موهای زائد، عادت ماهانه نامنظم، چاقی و اضافه‌وزن، آکنه، مقاومت به انسولین و… اشاره کرد.
آندومتریوز
بیماری آندومتریوز به معنای رشد غیرطبیعی بافت داخلی رحم به سمت ارگان‌های بیرونی است که حدود ۱۰ درصد از زنان در سنین باروری را درگیر می‌کند. اندومتریوز با بروز اختلال در عملکرد رحم و اندام‌های مجاور آن، باعث مشکل در لانه‌گزینی و رشد جنین می‌شود و از علل نازایی زنان به شمار می‌رود.
ناهنجاری رحم، تخمدان‌ها و لوله فالوپ
سلامت لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و رحم برای داشتن یک حاملگی موفق، ضروری است. گاهی به دلیل نارسایی زودرس تخمدان (در اثر مشکلات ارثی یا شیمی‌درمانی و…)، ذخیره تخمدان زودتر از زمان طبیعی به اتمام می‌رسد و باعث ناباروری می‌شود. در رحم نیز بیماری‌هایی از قبیل پولیپ، فیبروم یا میوم، رحم تک‌شاخ یا دوشاخ، رحم کمانی و… به مشکلات باروری می‌انجامد. همچنین بروز عفونت و انسداد ناشی از جراحی در لوله‌های رحمی، عامل دیگری برای نازایی در بانوان است که مانع از رسیدن تخمک و اسپرم به یکدیگر و انجام لقاح می‌گردد.
انواع عفونت
برخی از عفونت‌ها و بیماری‌های عفونی، تأثیر مستقیمی بر قدرت باروری خانم‌ها می‌گذارند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از: عفونت التهابی لگن، عفونت قارچی، عفونت ژنیکوکسی یا گونوره، مایکوپلاسمای تناسلی، عفونت کلامیدیا و عفونت باکتریایی. این عفونت‌ها با گسترش بیماری در اندام‌های داخلی، عمدتاً باعث بروز مشکلاتی در واژن و ترشحات واژینال، رحم، لوله‌های رحمی، خون و… می‌شوند.
دلایل ناباروری در مردان
بخش قابل‌توجهی از مشکلات ناباروری زوجین دارای دلایل مردانه است؛ تا جایی که در مراجعه به پزشک، معمولاً ابتدا وضعیت مرد نظیر سلامت و کیفیت اسپرم‌ها و اندام‌های تولید مثل وی موردبررسی قرار می‌گیرد. همچنین وجود مشکلات ژنتیکی و کروموزومی اثرگذار بر اسپرم‌ها، روی قدرت باروری مردان تأثیر می‌گذارد. عمده مشکلات نازایی آقایان را می‌توان با آزمایش‌ها و معاینات پزشکی تشخیص داد و تا حد قابل‌توجهی درمان کرد. مهم‌ترین این مشکلات عبارت‌اند از:
تعداد و کیفیت پایین اسپرم
به نقل از آلا سلطان زاده: “یکی از احتمالات جدی برای دلیل ناباروری شما می‌تواند اختلالات اسپرم باشد. ناهنجاری‌های اسپرم آقایان از اصلی‌ترین دلایل ناباروری مردان به شمار می‌رود که طیف گسترده‌ای از مشکلات را دربرمی‌گیرد”.
آزمایش آنالیز اسپرم و مایع منی، برای تشخیص مشکلاتی نظیر تعداد کم اسپرم، شکل نامناسب، سرعت‌پایین، جهت حرکت غیرطبیعی و دیگر مشکلات اسپرم‌ها به کار می‌رود. از دلایل مؤثر بر ناهنجاری‌های اسپرم باید به بیماری‌های مزمن، عدم تعادل هورمونی، سبک زندگی غلط، برخی بیماری‌های دوران کودکی و سابقه عمل‌های جراحی خاص اشاره کرد.
اختلال نعوظ، بیضه نزول نکرده و انسداد وازدفران
از دیگر دلایل نازایی مردان می‌بایست بیضه نزول نکرده، اختلال نعوظ و همچنین انسداد لوله‌های منی‌بر یا وازدفران را نام برد. بیضه نزول نکرده به دلیل عدم قرارگیری در محل مناسب خود در کیسه بیضه، نمی‌تواند به‌خوبی نقش تولید اسپرم را ایفا کند. مسدود بودن مسیر اسپرم‌ها و یا ناتوانی در نعوظ نیز حتی در صورت وجود اسپرم کافی و باکیفیت، مانع از رسیدن آن به تخمک‌های زن می‌گردد.
بیماری‌های محیطی و عفونی
دسته‌ای از بیماری‌ها در اثر قرارگیری در محیط ناسالم یا انتقال عفونت از طریق تماس با فرد ناقل رخ می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، ارتباط جنسی با فرد مبتلابه بیماری‌های منتقلِ جنسی، عفونت‌هایی نظیر HIV، هپاتیت و… به وجود می‌آورد که در ناباروری مردان مؤثر است. همچنین قرارگیری در محیط‌های سمی و شیمیایی و تماس با موادی مانند جیوه، اشعه، کلرید وینیل، رادیواکتیو و… توانایی باروری مردان را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
واریکوسل
یکی از شایع ترین علت ناباروری مردان، پیچ خوردگی و اتساع غیرطبیعی سیاهرگ های بالای بیضه ها یا بیماری واریکوسل (varicocele) است که در اثر مشکلات شبکه رگ های بالایی آن به وجود می‌آید.
طی این بیماری با ورم رگ‌های بیضه و اختلال در تولید و انتقال اسپرم به مجرای خروجی آلت تناسلی، تلاش آقایان برای باردار کردن همسر ناکام می‌ماند.
مصرف دخانیات، داروها و شیمی‌درمانی
مصرف بعضی از مواد حتی اگر به‌عنوان دارو مورد استفاده قرار گیرد، برای باروری مردان مضر است. سیگار، الکل و دخانیات آسیب‌های جبران‌ناپذیری به‌سلامت اسپرم‌ها وارد می‌کند. در انتخاب داروهای مرتبط با سایر بیماری‌ها نیز حتماً باید با پزشک در خصوص اثرات بلندمدت آن مشورت کرد. علاوه بر این، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی در مبتلایان به سرطان می‌توان منجر به ناباروری شود.
سخن پایانی
مراجعه به یک کلینیک یا بیمارستان معتبر و استفاده از تجربیات پزشکان متبحر می‌تواند شانس درمان اختلالات باروری و تجربه‌ی فرزندآوری را افزایش دهد. تیم رادیناسلامت با بهره‌گیری از تیم و متخصصین مجرب، کلیه خدمات لازم جهت طی کردن مراحل درمانی اعم از معرفی به متخصصین ناباروری، بررسی پرونده و مشاوره دارویی، اخذ ویزای پزشکی، حضور همیار در مراحل درمان، مشاوره‌های پس از درمان و… را برای مخاطبان خود ارائه می‌دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به نشانی اینترنتی www.raadinahealth.com مراجعه فرمایید.
