الیگومنوره؛ آنچه باید درباره قاعدگی نامنظم بدانید

الیگومنوره به خون‌ریزی‌های نادر یا غیرمعمول سبک بین دوره‌های قاعدگی گفته می‌شود. در واقع الیگومنوره نشانگر چرخه پریودی است که بیشتر از ۳۵ روز طول می‌کشد یا کمتر از ۹ پریود در سال است. الیگومنوره دلایل مختلفی دارد که بعضی از آنها بی‌ضررند، اما در بعضی موارد نیز ممکن است الیگومنوره نشانه نوعی بیماری جدی باشد. در این مقاله بیشتر با الیگومنوره، علت ایجادش، علائمش و راه‌های تشخیص و درمان آن آشنا می‌شویم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

الیگومنوره چیست؟

الیگومنوره (Oligomenorrhea) واژه‌ای پزشکی است که برای قاعدگی غیرطبیعی و شامل پریودهای نامنظم به کار می‌رود. چرخه قاعدگی طبیعی معمولا هر ۲۸ روز اتفاق می‌افتد و ۴ تا ۷ روز طول می‌کشد. ممکن است فاصله بین پریودهای شما منظم ۲۱ یا ۳۵ روز باشد که همچنان طبیعی است. معمولا تعداد روز در پریود یکسان است و یک یا دو دوز کمتر یا بیشتر می‌شود. الیگومنوره پریودهای غیرقابل‌‌پیش‌بینی است که ممکن است بیشتر از ۳۵ روز پریود نداشته باشید. در واقع به‌جای پریودهای ماهانه تنها ۶ تا ۸ پریود در سال دارید.

تفاوت الیگومنوره و آمنوره

الیگومنوره و آمنوره هر دو قاعدگی غیرطبیعی‌اند. آمنوره به‌معنی نبود پریود است، در حالی که الیگومنوره به قاعدگی نامنظم گفته می‌شود. در آمنوره پریود نمی‌شوید یا پریود می‌شوید و برای چندین ماه پریود ندارید، در حالی که در الیگومنوره همچنان پریود می‌شوید اما پریودهای شما همیشه طبق برنامه نیست و در واقع پریودهای شما کمتر از حد طبیعی است.

شیوع الیگومنوره

حدود ۱۲ تا ۱۵٫۳درصد از زنان در سنین باروری دچار الیگومنوره می‌شوند. حدود ۱۰ تا ۲۰درصد از افراد با مشکل بارداری الیگومنوره دارند. الیگومنوره اغلب همراه با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) اتفاق می‌افتد. به عبارت دیگر، حدود ۷۵ تا ۸۵درصد افراد مبتلا به سندرم تخدام پلی‌کیستیک قاعدگی نامنظم دارند.

علت الیگومنوره

در چرخه قاعدگی منظم، تغییرات هورمونی به پوشش رحم پیام می‌دهد تا هر ماه برای تخمک لقاح‌یافته آماده شود. البته تخمک همیشه راه خود به رحم را پیدا نمی‌کند و زمانی‌ که پوشش نیاز نیست، بافت رحم از بین می‌رود و بعد از گذشتن از گردن رحم، وارد واژن می‌شود و به‌صورت خون قاعدگی از بدن خارج می‌شود.

این فرایند تقریبا هر ماه اتفاق می‌افتد، اما تغییر طول چرخه قاعدگی طبیعی است و ممکن است کمی طولانی‌تر یا کوتاه‌تر از ۲۸ روز باشد. باید به روند طبیعی خودتان توجه کنید و هر تغییر بزرگی را یادداشت کنید. مثلا ممکن است در حالت طبیعی هر ۳۰ روز یک بار پریود شوید و به‌تدریج این زمان بیشتر شود و به هر ۳۵ یا ۴۰ روز برسد. همچنین ممکن است قاعدگی شما خفیف‌تر از حالت معمول باشد. در بعضی موارد، ممکن است قاعدگی شما سنگین‌تر شود، به‌خصوص اگر در فواصل کمتری رخ دهد. این مسئله ممکن است به این دلیل باشد که تخمک‌گذاری اتفاق نیفتاده و پوشش رحم بیش از حدی که باید ساخته شده است.

در افرادی که چرخه قاعدگی خود را با روش‌های کنترل بارداری هورمونی کنترل می‌کنند، طول چرخه قاعدگی ممکن است در ماه‌های مختلف متفاوت باشد.

۱. منارک و پیش‌یائسگی

وقتی اولین چرخه قاعدگی در یک فرد جوان (منارک) شروع می‌شود، ممکن است سال‌ها زمان ببرد تا پریود او چرخه‌ای منظم پیدا کند. اوایل خون‌ریزی نامنظم و پریودهایی که سنگین‌تر یا سبک‌تر از ماه‌های قبلی‌اند غیرمعمول نیست، اما با گذشت زمان معمولا هورمون‌ها تثبیت می‌شوند. تغییرات چرخه قاعدگی ممکن است با ورود فرد به مرحله پیش‌یائسگی هم اتفاق بیفتد.

۲. تغییرات زندگی

ممکن است چرخه قاعدگی در واکنش به تغییرات دیگر زندگی فرد تغییر کند. مثلا بارداری، زایمان و شیردهی ممکن است بر پریود فرد اثر بگذارند. تغییرات سبک زندگی مثل تعطیلات، استرس کاری، کاهش وزن زیاد نیز شاید بر پریود شما اثر بگذارند. سوء‌تغذیه هم می‌تواند موجب بی‌نظمی قاعدگی و حتی توقف آن (آمنوره) شود. افراد مبتلا به اختلال خوردن مثل بی‌اشتهایی عصبی دچار کاهش وزن شدیدی می‌شوند که ممکن است موجب توقف قاعدگی شود.

۳. ورزش شدید

افرادی که ورزش شدید انجام می‌دهند ممکن است دچار تغییرات چرخه قاعدگی شوند. بعضی از ورزشکاران حرفه‌ای در دوران ورزشی خود پریودهای سبک دارند یا پریود نمی‌شوند.

۴. اضافه‌وزن

اضافه‌وزن یا چاقی می‌تواند بر چرخه قاعدگی اثر بگذارد. استروژن، هورمون اصلی چرخه قاعدگی، در چربی بدن وجود دارد. چربی اضافی میزان استروژن را افزایش می‌دهد و بر چرخه قاعدگی اثر می‌گذارد. بی‌نظمی‌های قاعدگی مربوط به وزن معمولا با حفظ وزن سالم برطرف می‌شود.

۵. داروهای خاص

داروهای خاص از جمله داروهای کنترل بارداری هورمونی می‌توانند تغییرات زیادی در چرخه قاعدگی فرد ایجاد کنند. مصرف قرص‌، آمپول، پچ، حلقه، آ.یو.دی (IUD) یا ایپملنت‌های کنترل بارداری ممکن است موجب تغییرات پریودی شود.

در بعضی افراد ممکن است پریودها زیادتر و سنگین‌تر شوند و بعضی ممکن است پریود خفیف‌تر و نامنظمی را تجربه کنند که الیگومنوره نامیده می‌شود. بهره‌گیری نامنظم از روش‌های کنترل بارداری یا تغییر مداوم روش می‌تواند موجب خون‌ریزی غیرطبیعی یا غیرقابل‌پیش‌بینی شود. بهتر است مداوم از روشی استفاده کنید که برای شما مناسب‌تر است.

هرچند ممکن است روش‌های کنترل بارداری هومورنی موجب تغییرات ناخواسته و عوارض جانبی شوند، معمولا برای درمان مشکلات مربوط به چرخه قاعدگی استفاده می‌شوند. بعضی افراد برای کاهش دوره، شدت یا سرکوب کامل چرخه قاعدگی از روش‌های کنترل بارداری استفاده می‌کنند.

داروهای دیگر هم می‌توانند بر چرخه قاعدگی اثر بگذارند، از جمله:

۶. بیماری‌های زمینه‌ای

الیگومنوره ممکن است علامت بیماری زمینه‌ای باشد، از جمله:

علائم الیگومنوره

بعضی تغییرات در چرخه قاعدگی فرد در طول زندگی طبیعی‌اند. نبود پریود یا چرخه قاعدگی گاه‌به‌گاه نامنظم غیرشایع نیست و لزوما به این معنی نیست که مشکلی وجود دارد. هورمون‌های دخیل در چرخه قاعدگی ممکن است موقتا تحت‌تأثیر عوامل مختلفی قرار بگیرند. بااین‌حال اگر قاعدگی فرد ناگهانی تغییر کند و به شکل طبیعی خود در بیشتر طول زندگی برنگردد، باید علت تغییر مشخص شود.

نبود پریود یا تأخیر در آن شایع‌ترین علامت الیگومنوره است. بااین‌حال با توجه به علت ایجاد الیگومنوره، ممکن است علائم دیگری را نیز تجربه کنید از جمله:

• گذشت بیش از ۳۵ روز بدون قاعدگی؛
• داشتن کمتر از ۹ پریود در سال؛
• چرخه قاعدگی نامنظم؛
• پریودهای خفیف‌تر از معمول؛
• جوش؛
• سردرد؛
• گرگرفتگی؛
• درد شکمی؛
• ترشح واژنی؛
• اختلال بینایی؛
• موی زیاد روی صورت و بدن.

زمانی‌ که خون‌ریزی متفاوت اتفاق می‌افتد، ممکن است علائم دیگر پریود مثل سندرم پیش‌قاعدگی، انقباض و نفخ داشته باشید. همچنین ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید. ممکن است خون قاعدگی به‌رنگ قهوه‌ای تیره، قرمز یا صورتی کم‌رنگ باشد و در زمان پاک‌کردن خودتان، روی نوار بهداشتی یا تامپون یا روی لباس زیرتان متوجه لخته یا مخاط شوید.

تشخیص الیگومنوره

اگر درمورد چرخه قاعدگی‌تان نگرانید، باید به پزشک زنان و زایمان مراجعه می‌کنید. ممکن است پزشک درباره وضعیت سلامتی شما و چرخه قاعدگی، مشکلات تولیدمثلی یا سابقه سرطان در مادر، خواهر، خاله یا عمه شما سؤال کند. همچنین ممکن است پزشک شما را معاینه کند و درمورد سابقه رابطه جنسی، بارداری، زایمان، بیماری زمینه‌ای یا انجام جراحی و داروها و مکمل‌های مصرفی شما سؤال کند.

درباره جزئیات خاص مربوط به خون‌ریزی از جمله مدت و شدت آن با پزشک صحبت کنید. پزشک با توجه به این اطلاعات می‌تواند علت الیگومنوره را تشخیص دهد. ممکن است پزشک با کمک اسپکیولوم آزمایش لگن انجام دهد و داخل رکتوم و واژن را بررسی کند. ممکن است کمی احساس ناراحتی داشته باشید یا خجالت بکشید، اما این آزمایش سریع تمام می‌شود.

همچنین پزشک علائم مربوط به بیماری‌های برهم‌زننده تعادل هورمونی را بررسی می‌کند، از جمله:

• بررسی بزرگی غده تیروئید؛
• بررسی علائم مربوط به هورمون‌های مردانه اضافه (مثل موی زیاد صورت و بدن)؛
• بررسی ترشحات شیری نوک سینه.

اگر در هرکدام از مراحل آزمایش احساس درد یا ناراحتی داشتید، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید تا در صورت لزوم آزمایش متوقف شود.

آزمایش‌های مربوط به الیگومنوره

اگر پزشک علت تغییر پریود را تشخیص ندهد، ممکن است آزمایش‌های اضافه مثل تست بارداری تجویز کند. آزمایش‌های اولیه معمولا تهاجم کمتری دارند و در صورت نیاز آزمایش‌های دیگر تجویز می‌شود. برای شروع ممکن است آزمایش خون یا ادرار تجویز شود. این آزمایش می‌تواند به تشخیص تعدادی از عوامل بی‌نظمی قاعدگی کمک کند.

آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص علت الیگومنوره وجود دارند، از جمله:

• آزمایش خون برای بررسی اختلالات عامل خون‌ریزی، کمبود مواد مغذی، عفونت، مارکرهای التهابی و عوامل دیگر. در آزمایش خون میزان تیروئید، هورمون محرک فولیکول (FSH)، هورمون محرک لوتئال (LH)، پرولاکتین، ۱۷-OHP برای هایپرپلازی و قند خون بررسی می‌شود.
• آزمایش هورمون و عملکرد تیروئید.
• نمونه ادرار برای بررسی عفونت یا بیماری‌های مقاربتی.
• نمونه‌برداری بافتی برای بررسی انواع سرطان.
• عکس‌برداری (سونوگرافی، سی.تی اسکن یا ام.آر.آی) از اندام‌های تولیدمثلی.

درمان الیگومنوره

به‌محض اینکه پزشک علت الیگومنوره را تشخیص دهد، گزینه‌های درمانی را شروع می‌کند. درمان مناسب به وضعیت شما بستگی دارد. ممکن است بعضی درمان‌ها برای شما مناسب نباشند. مثلا کنترل بارداری هورمونی در بسیاری از افراد برای درمان مشکلات قاعدگی استفاده می‌شود، اما اگر سابقه لخته‌شدن خون، میگرن با هاله و فشار خون بالا داشته باشید، روش‌های شامل هورمونی برای شما مناسب نیستند.

۱. تغییر سبک زندگی

الیگومنوره به سبک زندگی، وزن، روتین ورزشی، میزان استرس شما وابسته است. پزشک می‌تواند درمورد تغییر سبک زندگی به شما کمک کند. به‌تدریج با استراحت، داشتن برنامه کاری و تنظیم وزن مشکل پریود شما برطرف می‌شود.

۲. درمان کنترل بارداری یا هورمونی

اگر بیماری خاصی دارید که به هورمون پاسخ می‌دهد، ممکن است پزشک از شما بخواهد انواع دیگر روش‌های کنترل بارداری را برای مدیریت پریود امتحان کنید. حتی زمانی که فعالیت جنسی ندارید یا در گذشته رابطه جنسی نداشته‌اید هم می‌توانید از این داروها استفاده کنید.

این داروها به‌شکل قرص، پچ و ایمپلنت پوستی در دسترس‌اند. پزشک می‌تواند در انتخاب گزینه مناسب به شما کمک کند. می‌توانید بیش از یک روش را امتحان کنید، اما نیاز است هر بار قبل از کنارگذاشتن یک روش، چند ماه به بدنتان فرصت دهید تا تأثیر آن را ببینید. روش دیگر درمان هورمونی استفاده از آگونیست‌های هورمونی رهاکننده گنادوتروپین است. البته نمی‌توان از این روش به مدت طولانی استفاده کرد و عوارض جانبی دارد. در این مورد با پزشک مشورت کنید.

۳. درمان بیماری زمینه‌ای

اگر عفونت مقاربتی داشته باشید، شاید باید از آنتی‌بیوتیک استفاده کنید. شاید نیاز باشد شریک جنسی شما هم در این رابطه درمان شود. همچنین برای داشتن رابطه جنسی باید از روش‌های محافظتی استفاده کنید.

اگر به دلایل دیگری دچار الیگومنوره شده باشید، لازم است به پزشک متخصص همان مورد مراجعه کنید. مثلا برای بیماری تیروئید باید به متخصص غدد مراجعه کنید. زمانی‌ که بیماری شما مهار شود، الیگومنوره شما هم برطرف می‌شود.

در موارد نادر، ممکن است تومورهای سرطانی در سیستم تولیدمثلی وجود داشته باشند که نیاز به پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا جراحی دارند. ممکن است در بعضی شرایط لوله رحم، رحم، گردن رحم یا تمام سیستم تولیدمثلی برداشته شود و فرد دیگر چرخه قاعدگی نداشته باشد.

پیشگیری از الیگومنوره

الیگومنوره قابل‌پیش‌گیری نیست، اما می‌توانید به‌محض تشخیص، آن را درمان کنید. الیگومنوره به‌خودی‌خود بیماری جدی‌ای نیست، اما لازم علت زمینه‌ای آن را بررسی و درمان کنید.

زمان مراجعه به پزشک

اگر بیشتر از ۳۵ روز پریود نداشتید و پریودهای شما نامنظم است، به پزشک مراجعه کنید. نبود یا تأخیر پریود طبیعی نیست و باید علت آن را بررسی کنید. می‌توانید توسط اپلیکشین‌های خاص یا در یک دفتر موارد مختلف پریودتان را یادداشت کنید، از جمله:

• روز دقیق توقف و شروع پریود؛
• میزان و شدت خون‌ریزی؛
• هر علائمی که قبل، حین یا بعد از پریود تجربه می‌کنید.

الیگومنوره و ناباروی

الیگومنوره ممکن است علامت نوعی بیماری زمینه‌ساز ناباروری مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد. برهم‌خوردن تعادل هورمونی نیز می‌تواند موجب قاعدگی غیرطبیعی شود و بارداری شما را سخت کند.

شما بگویید

شما چقدر با الیگومنوره آشنایی دارید؟ آیا پریود نامنظم داشته‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.

اگر می‌خواهید دلیل بسیاری از رفتارهای شریک عاطفی، یا حتی خودتان را در رابطه متوجه شوید، حتما این کتاب را بخوانید.